گروه اجتماعی: به باور یک استاد حوزه علمیه قم اساساً یکی از محورهای زندگی کامل و قرآنی عفاف و حجاب است و بدون عفاف و حجاب نمی‌توان زندگی قرآنی را معنا کرد.

حجت‌الاسلام ‌والمسسلمین عبدالکریم پاک‌نیا، مدرس حوزه علمیه قم

حجت‌الاسلام ‌والمسسلمین عبدالکریم پاک‌نیا، مدرس حوزه علمیه قم در گفت‌و‌گو با خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا) با تأکید بر این موضوع که پژوهش و تبیین مسئله حجاب باید همیشه با توجه به مسائل روز صورت بگیرد، در مورد فلسفه پوشش در ادیان مختلف از جمله اسلام گفت: فلسفه پوشش بحث گسترده‌ای است که مختص دین ما نیست و بخشی از احادیث تشیع به همین مسئله یعنی تبیین فلسفه حجاب اختصاص دارد. به طور کلی پوشش برای مقوله‌ای گران‌بها طبیعی است و این مسئله حتی مختص ادیان الهی نیز نیست.

وی زنان را موجودات ارزشمندی دانست که در دین ما به عنوان «ریحانه» از آنها یاد شده است و گفت: خانم‌ها به دلیل جاذبه‌هایی که دارند همواره بیشتر از مردان مورد توجه قرار می‌گیرند و این در جامعه به نحوی است که اگر حجاب و عفاف مورد توجه نباشد این زیبایی‌ها به شکل آسان در اختیار جنس مخالف قرار می‌گیرد و بر شدت جاذبه‌های آن افزوده می‌‌شود و نتیجه آن تنها کاهش استحکام لازم در مورد ارتباطات حاکم بر زن و مرد در جامعه است.

این مدرس حوزه با اشاره به این موضوع که اسلام به حجاب و عفاف خانم‌ها بیشتر توجه و تأکید کرده است، اظهار کرد: این مسئله کاملاً واضح است و در مباحث علمی نیز در مورد آن توضیحات کاملی ارائه شده است.

وی عفاف را اعم از حجاب دانست و گفت: فلسفه این موضوع به عقل و فطرت باز می‌‌گردد یعنی توجیه عقلی و منطقی دارد؛ عفاف و حجاب یکی از واجبات ادیان الهی به خصوص دین اسلام است و اساساً یکی از محورهای زندگی قرآنی عفاف و حجاب است و بدون عفاف و حجاب نمی‌توان زندگی قرآنی را معنی کرد.

این استاد حوزه اساس فلسفه حجاب در مورد زنان و مردان را حذف زمینه‌های فساد دانست و گفت: در این زمینه می‌توان به چند نکته اشاره کرد از جمله امنیت و آرامش روانی؛ اسلام با مطرح کردن حجاب تدابیری را برای تعدیل و رام کردن غریزه جنسی اندیشیده است و در این زمینه برای هر دو قشر زنان و مردان در سوره نور آیه 30 و 31 فرموده است که «قُل لِّلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَیَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذَلِکَ أَزْکَى لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِمَا یَصْنَعُونَ(30) وَقُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَیَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ....»زن و مرد نامحرم نباید به یکدیگر خیره شوند.

وی ادامه داد: نکته دوم فلسفه حجاب را می‌توان در استحکام خانوادگی دانست و گفت: وقتی که زن و مرد از نامحرم چشم می‌پوشند و فقط خود و تأمین نیازهای جنسی و روحی خود را منحصر به محیط خانواده می‌کنند، این مسئله موجب استحکام زوجین خواهد بود و این مسئله طبیعی است که اگر مرد و زنی به یکدیگر ثابت کنند که به غیر از همدیگر کسی را دوست ندارند یقیناً موجب ایجاد اعتماد می‌شود.

حجت‌الاسلام پاک‌نیا سومین فلسفه‌ مطرح شده در قرآن در مورد حجاب را استحکام جامعه دانست و گفت: اگر حجاب و عفاف را بتوانیم در جامعه گسترش دهیم این مسئله هرگز مانع فعالیت‌های اجتماعی، فرهنگی نمی‌شود ولی اگر این گونه نشود و دختران در جامعه بدون حجاب مناسب حضور داشته باشند مثلاً در محیط‌های آموزشی، پسران و مردانی که در کنار آنها قرار می‌گیرند نمی‌توانند تمرکز هواس داشتته باشند و فکرشان متوجه سخن استادشان باشد.

وی تصریح کرد که از نظر اسلام رسالت یک خانم در خانه بیشتر جلوه‌گر است و اگر مثلاً زنی مثل حضرت مریم(س) را به عنوان یک زن پاک و مطهر معرفی می‌کند به دلیل این است که همچون حضرت عیسی‌(ع) را تربیت کرده است، اما اکنون زن مسلمان می‌تواند شخصیت و توانایی خود را در همه عرصه‌ها نشان دهد و این در سایه حجاب است، در غیر این صورت مشکلات زیادی برای او به وجود خواهد آمد.

وی با اشاره به آیه 59 سوره احزاب که در آن آمده است «یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُل لِّأَزْوَاجِکَ وَبَنَاتِکَ وَنِسَاء الْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِن جَلَابِیبِهِنَّ ذَلِکَ أَدْنَى أَن یُعْرَفْنَ فَلَا یُؤْذَیْنَ وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِیمًا؛ اى پیامبر به زنان و دخترانت و به زنان مؤمنان بگو پوششهاى خود را بر خود فروتر گیرند این براى آنکه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند [به احتیاط] نزدیکتر است و خدا آمرزنده مهربان است» گفت: گذشته از پوشش ظاهری که نشانگر باور و فهم زنان در مورد دلایل حجاب است و بر این موضوع تأکید دارد که حجاب برای حفظ زنان از آزار و اذیت دیگران است، اسلام به زنان توصیه می‌کند که زیور آلات خود را به نامحرمان نشان ندهند و صداهای خود را طوری در مقابل نامحرم آشکار نکند که کسانی که در دل مرزی دارند بر آنها طمع کنند و این از جلوه‌های عفاف است.

ادامه دارد ...

واکاوی شیو‌ه‌های نوین ارتباطی در گستره دین

استاد حوزه علمیه قم: کمبود متخصصان در حوزه ارتباطات دینی به انحرافات از دین دامن می‌زند

گروه اجتماعی: اگر به سیر تاریخی انحرافات ایجاد شده در دین نگاه کنیم متوجه خواهیم شد که انحرافات کنونی در دین اسلام ناشی از کمبود افراد متخصص در حوزه ارتباطات دینی است.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین «عبدالکریم پاک‌نیا» استاد حوزه علمیه قم در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ایران(ایکنا)، با تأکید بر ضرورت برخورداری از ابزارهای ارتباطی در گسترش مفاهیم دینی گفت: در عصر حاضر ابزارهای ارتباطی بهترین وسیله برای انتقال پیام‌های دینی به مخاطبان محسوب می‌شوند.

وی در ادامه با اشاره به شرایط کنونی جوامع و نیازهای افراد به مفاهیم دینی افزود: در شرایط کنونی مساجد و منابر دیگر نمی‌توانند پاسخ‌گوی نیازهای دینی افراد باشند از این‌رو مخاطبان تمایل دارند تا نیازهایشان در عرصه دین را از طریق ابزارهای نوین ارتباطی تأمین ‌کنند.

این مدرس حوزه علمیه در سطوح عالی در پرسشی مبنی بر ارائه ابزارهای ارتباطی متناسب با شرایط کنونی به خبرنگار ایکنا گفت: اختراع ابزارهای ارتباطی نوین به معنی فراموش کردن ابزارهای سنتی نیست، چراکه با وجود پیشرفت‌های موجود در ابزارهای ارتباطی، همچنان این ابزارها مخاطبان خاص خود را دارند.

پاک‌نیا با اشاره به برخی مزایا و معایب ابزارهای ارتباطی نوین و سنتی تصریح کرد: اثرگذاری عمیق بر مخاطب از ویژگی‌های برجسته ارتباطات به شیوه سنتی است که در ابزارهای نوین کمتر دیده می‌شود.

وی همچنین در بررسی آسیب‌های احتمالی ابزارهای ارتباطی نوین در اشاعه مبانی دین اسلام اظهار کرد: همانگونه که ما می‌توانیم از ابزارهای مدرن برای گسترش دین اسلام استفاده کنیم بی‌شک این امکان برای دشمنان اسلام مهیا است که ازاین ابزارها برای هجمه به ادیان استفاده کنند از این‌رو کمترین بی‌توجهی و غفلت در این زمینه فرصت را برای آنان به منظور تخریب مفاهیم دینی فراهم می‌سازد.

این مدرس حوزه علمیه در سطوح عالی در ارزیابی عملکرد حوزه‌های علمیه در ارتباط با میزان برخورداری از ابزارهای ارتباطی در اشاعه مفاهیم گفت:‌ در حال حاضر حوزه‌های علمیه از ابزارهای ارتباطی برای تبلیغ مبانی دینی استفاده می‌کنند، اما به اعتقاد من بیش از آنکه به فکر استفاده از این ابزار در انتقال مفاهیم دینی باشیم، باید به تأثیرات آن بر مخاطبان توجه کنیم.

پاک‌نیا با اشاره به فاصله حوزه‌های علمیه در رسیدن به نقطه مطلوب در حوزه ارتباطات دینی افزود: آشنا نبودن مبلغان با چگونگی استفاده از ابزارهای ارتباطی و نبود آموزش‌های کافی برای کاربران این ابزارها در زمینه اشاعه دین از جمله عواملی هستند که مانع از رسیدن حوزه‌های علمیه به نقطه مطلوب در ارتباطات دینی می‌شود.

 مدرس حوزه علمیه در سطوح عالی درباره چگونگی حساس کردن حوزه‌های علمیه و مراکز تبلیغی در برخورداری از ابزارهای ارتباطی در اشاعه مبانی دین اسلام به خبرنگار ایکنا گفت: آگاهی دادن به مبلغان درباره ضرورت استفاده از ابزارهای ارتباطی نخستین گام در حوزه ارتباطات دینی است چراکه اگر این افراد ضرورت استفاده از این ابزارها را احساس نکنند هرگز به باور استفاده از ابزارهای ارتباطی در تبلیغ دین اسلام نخواهند رسید.

پاک‌نیا با تأیید ضعف در حوزه ارتباطات دینی ریشه آن را دلسوز نبودن برخی از مبلغان دینی در اشاعه مبانی دینی عنوان و اظهار کرد: برخی مبلغان قادر نیستند پیام‌های دینی را به درستی به مخاطبان منتقل کنند.

استاد حوزه علمیه قم در پایان با اشاره به کمبود افراد متخصص در حوزه ارتباطات درباره انحرافات دینی اظهار کرد: اگر به سیر تاریخی انحرافات ایجاد شده در دین نگاه کنیم متوجه خواهیم شد که انحرافات کنونی در دین اسلام ناشی از کمبود افراد متخصص در حوزه ارتباطات دینی است.

ریشه‌یابی علل پذیرش و رواج دروغ در جامعه

دروغ و عوامل آن / خبرگزاری ایکنا - دوشنبه 29 بهمن 1386 .

مدرس حوزه علمیه: کم‌توجهی مسئولان آموزشی به تاکید قرآن بر صداقت به ترویج دروغ می‌انجامد

گروه اجتماعی: کم‌توجهی مسئولان آموزشی به ترویج راستگویی و غفلت از مفاهیم قرآنی آن در کتب درسی، در راستای اشاعه دروغ در جامعه مزید بر علت شده است.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین «عبدالکریم پاک‌نیا» استاد حوزه علمیه قم در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ایران(ایکنا)، درباره علل و ریشه‌های گرایش افراد جامعه به دروغ گفت: نبود ‌آگاهی مردم نسبت به قبح و زشتی دروغ و ضعف ایمان از دلایل اصلی گرایش به دروغگویی است.

ادامه مطلب...

مصاحبه 115- سیره علمی امام عسکری ع --قدس آنلاین

دوشنبه 98/4/10 , 7:3 ص • روزانه , مصاحبه , • • نظر

یکشنبه 25 آذر 1397 - 14:55

روایتی از مکتب علمی امام یازدهم در گفتگو با حجت الاسلام پاک‌نیا

راهبرد شیعه برای عصر غیبت توسط امام عسکری(ع) قوام یافت

نازلی مروت

بررسی شیوه تربیت علمی، راهبردهای فرهنگی و روش‌شناسی فقهی و تفسیری پیشوای یازدهم نشان از اهمیت آینده شیعه در دوره غیبت دارد. این اتفاق گاه در معرفی امام دوازدهم به یاران خاص رخ داده و گاه با رونق مجدد فقه، کلام و تفسیر.

به گزارش گروه فرهنگی قدس‌آنلاین، امام عسکری(ع) را به دوران حصر سیاسی در پادگان نظامی عباسیان می‌شناسیم، امامی که در دوران کوتاه امامت، همه تلاش خود را حول محور آماده سازی شیعه برای دوران غیبت صرف کرد. این مهم‌ترین وجه از اقدام‌هایی است که می‌توان در برنامه‌ریزی بلند مدت امام یازدهم شیعیان دید، اما غفلت از شخصیت علمی آن امام، ستمی است که شیعه به واسطه جبر تاریخ به خود روا داشته است. فقه، کلام و تفسیر سه محور فعالیت‌های امام در دوران حصر است که ثمره آن نظام سازی مرجعیت برای دوران غیبت است. حجت الاسلام عبدالکریم پاک‌نیا تبریزی، نویسنده، مورخ و استاد حوزه و دانشگاه در گفت وگوی پیش رو وجوه دیگری از مکتب علمی و فرهنگی امام عسکری(ع) را بازخوانی می‌کند.

? یکی از ویژگی‌هایی که در مورد شخصیت امام حسن عسکری(ع) کمتر مورد توجه قرار گرفته، نقش و جایگاه علمی امام است، چرا این غفلت در تاریخ شیعه صورت گرفته است؟

امام عسکری(ع) دارای نظرات و دیدگاه‌های علمی در علوم مختلف چون فقه، کلام و تفسیر است، اما همان‌گونه که شما گفتید مورد غفلت واقع شده است. امام حسن عسکری(ع) در عرصه فقهی با وجود محدودیت‌های سیاسی و حصر طولانی مدت که تشکیل کرسی‌های علمی را با مشکل مواجه می‌کرد، صاحب دیدگاه هستند و سؤالات بسیاری از امام پرسیده شده و پاسخ‌های امام نیز در منابع فقهی و حدیثی آمده است. همه زوایای زندگی امام در تاریخ مورد توجه قرار نگرفته، به همین دلیل ما در معرفی وجهه فقهی امام غفلت کرده‌ایم. دلیل این اتفاق شرایط سیاسی و اجتماعی است که شاگردان و اصحاب امام در آن قرار داشتند در صورتی که امام باقر و صادق(ع) با توجه به شرایط و موقعیت ویژه‌ای که خود و شاگردان داشتند، توانستند مانور بیشتری در عرصه ترویج علوم و کرسی‌های نظریه پردازی بدهند. صحابه و شاگردان صادقین(ع) نیز در پررنگ‌تر شدن نقش آن‌ها در عرصه توسعه علمی مسلمانان بسیار فعال بودند.

افرادی مانند زراره و محمد بن مسلم پرچمدار این حرکت بودند، اما شاگردان امام عسکری(ع) به دلیل حضور در منطقه نظامی و سایه سنگین حکومت، قدرت مانور کمتری داشتند، به علاوه مطرح کردن بیش از اندازه فعالیت‌های علمی و فرهنگی امام موجب حساسیت بیشتر دستگاه حاکم شده و موجب بیشتر شدن محدودیت‌ها می‌شد. این عوامل موجب شد تا وجهه علمی و فقهی امام عسکری(ع) کمتر مورد توجه شیعیان قرار گیرد؛ هرچند نمونه‌هایی از پرسش و پاسخ‌های فقهی امام روایت شده است که نشان از رویکرد علمی امام دارد.  

در مورد تفسیر منسوب به امام، روایتی از شیخ صدوق نقل شده که دو نفر از شاگردان امام با زحمت به سامرا سفر کرده و هفت سال کتابت آن تفسیر را در شرایط سخت سیاسی عهده دار شدند. به عقیده علمای شیعه و مفسران، تفسیر منسوب به امام عسکری(ع) یکی از بهترین منابع تفسیری شیعه است. در این تفسیر امام عسکری(ع) برخی مسائل مانند ویژگی‌های شخصیتی حضرت زهرا(س) و چرایی الگو شدن آن حضرت برای بانوان، ضرورت و چرایی توسل به اهل بیت(ع) و ضرر عالمان ریاکار برای شیعیان را مطرح کردند. امام ضرر عالمان ریاکار را از لشکر یزید برای شیعیان بیشتر دانستند، چون این افراد اعتقادات مردم را ذبح می‌کنند، مشکلی که جامعه ما امروز بیش از هر زمان دیگری با آن مواجه است.

? چرا امام عسکری(ع) به موضوع فقه و مسائل مستحدثه شرعی توجه داشتند؟

یکی از شیوه‌های امامت ائمه معصومین، حل کردن مسائل فقهی و شرعی روزمره مردم است. با توجه به شرایط خاص دوره امامت حضرت و محدودیت‌هایی که از نظر سیاسی برای ایشان لحاظ شده بود و نیز مدت کوتاه دوران امامت امام، این اندازه از احکام شرعی و اصول فقهی که از امام به دست ما رسیده، نشان دهنده توجه ایشان به موضوع فقه است. از همین رو امام عسکری(ع) را «امام فقیه» می‌نامند. امام مسائل شرعی را در معاملات، مسائل عبادی، تقیه و... بیان و ملاک عمل یک مسلمان را مطرح کردند. بیداری و آگاهی مؤمنان به مسائل شرعی دلیل توجه امام به فقه در دوره اختناق عباسی است.

 چه شرایط فرهنگی و اجتماعی در جامعه عصر امام وجود داشت که حضرت به مسئله بیداری شیعیان با طرح مسائل کلامی، فقهی و تفسیری توجه کردند؟

حدیثی از امام عسکری(ع) در کتاب احتجاج طبرسی نقل شده که یکی از صحابه امام گفت: یکی از شیعیان می‌گوید که گرفتار مخالفان مذهب شیعه شده و جانم در خطر است، چه کنم؟ حضرت به آن صحابی توصیه کردند که روش تقیه را به شیعیان گرفتار در بندِ مخالفان آموزش دهد. به فرموده امام، تقیه جزء اعتقادات شیعیان است و رعایت کردن آن و حفظ اسرار شیعیان بسیار مهم است. دلیل آن نیز وجود شرایط خاص سیاسی است که حضرت و شیعیان در آن عصر گرفتار بودند. علاوه بر این، شرایط فکری و فرهنگی نیز بحرانی بود و نحله‌های فکری نیز جولان و یکه تازی داشتند، به همین دلیل توصیه امام حفظ اسرار آل محمد(ص) و ضرورت آگاهی مؤمنان از وضعیت موجود بود.

محمد بن حسن صفار یکی از علمای هم‌دوره امام است که بسیاری از مسائل عقیدتی و شرعی را استفتا کرده که منبع استناد فقها و متکلمین شیعه است. برخی از این روایات در کتاب «من لایحضره الفقیه» شیخ صدوق نقل شده است. اما نکته‌ای که نباید از آن غافل شد این است که دلیل اینکه دامنه علمای مرتبط با امام محدود بوده، حفظ جان علمای شیعه است.

? شما اشاره کردید که استفتائاتی که از امام شده، منبع علمی بسیاری از علمای ما بوده، آیا این روش امام در نظام سازی روحانیت و مرجعیت نقش آفرین بوده است؟

نکته مهمی که باید به آن توجه کنیم این است که آنچه امام در پاسخ به استفتائات بیان می‌کند ادله شرعی، سنت و حکم الهی است و بر دلیل فقیه برتری دارد. آنچه از امام عسکری(ع) در منابع فقهی مانند تهذیب الاحکام شیخ طوسی، وسایل الشیعه و من لایحضره الفقیه شیخ صدوق بیان شده، در گسترش استنباط‌های فقهای شیعه مؤثر بوده است. بنابراین می‌توان مدعی شد که روش شناسی فقهی امام در ساماندهی نظام روحانیت مؤثر بوده است.

? در حوزه فرهنگ عمومی چطور؟

روایت اربعین امام عسکری(ع) یکی از استراتژیک‌ترین احادیثی است که از امام نقل شده؛ در این روایت 5 نشانه برای شیعیان بیان شده است؛ انگشتر به دست راست کردن، بلند گفتن بسم الله الرحمن الرحیم در قرائت سوره حمد نماز، نافله‌های مستحبی، زیارت اربعین و... و.

اگر امروز زیارت اربعین به این مرز از گستردگی رسیده است، ثمره روایت امام عسکری(ع) است، زیرا غیر از این ما روایت دیگری برای استحباب زیارت اربعین نداریم. راهبرد فرهنگی امام عسکری(ع) در دوره ما اثربخشی ویژه‌ای داشته و امروزه به یکی از کارکردهای مهم فرهنگی عاشورا تبدیل شده است.  

بررسی شیوه تربیت علمی امام، راهبردهای فرهنگی، روش شناسی فقهی و تفسیری پیشوای یازدهم نشان از اهمیت آینده شیعه در دوره غیبت دارد. در واقع نمی‌توان از این منظرِ فعالیت امام عسکری(ع) غافل شد که آینده شیعه در دوره غیبت در دستان ایشان قوام یافته است. این اتفاق گاه در معرفی پیشوای دوازدهم به یاران خاص رخ داده و گاه با رونق مجدد فقه، کلام و تفسیر. امام عسکری(ع) در دو جبهه آینده شیعه را در دوران غیبت بیمه کردند؛ جبهه علمی و فقهی و جبهه فرهنگی.