سفارش تبلیغ
صبا ویژن

موسسه ی فرهنگ عترت ع

آداب زندگی - یادداشت , • نظر

شرائط دوستی و معاشرت 1. دو طرفه بودن مهربانی و دوستی  

در دو طرفه بودن مهربانی و دوستی از اهل بیت: روایت شده است: «من أقبل علینا أقبلنا علیه و من أدبر عنّا أدبرنا عنه»؛ کسى که به ما روى کند، به سویش روى مى کنیم و کسى که به ما پشت کند، به او پشت مى کنیم.

شاعر گفته : 

 چه خوش بی ، مهربونی هر دو سر بی      

                                         که یک سر مهربونی درد سر بی

اگر مجنون  دل آشفته ای  داشــــــت     

                                       دل لـیلی از و آشفــــتــه تــر بی

حافظ هم گفته :

به رحمت سر زلف تو واثقم ورنه 

                   کشش چو نبود از آن‌سو چه سود کوشیدن

امام حسین ع فرمود : المعروف بقدر المعرفه ؛نیکی به اندازه معرفت هرکس ؛ یعنی نیکی متقابل است .بلی باید نیکی دو طرفه باشد خداوند متعال هم می فرماید که: ان تنصروا الله ینصرکم و می فرماید :ان عدتم عدنا ،

 

در مورد دوست، در احادیث مطالب زیادی بیان شده، اما در این گفتار برخی شرایط و ملاکهای انتخاب دوست را بیان می‎داریم.

1. ایمان

از نگاه قرآن کریم میزان شخصیت انسانها رابطه مستقیمی با اعتقادات آنها دارد. کسی که از گوهر با عظمت ایمان بی‎بهره باشد، شخصیت وی در حدی نخواهد بود که ارزش رفاقت و دوستی را داشته باشد تا انسان بخواهد طرح دوستی با چنین کسی بریزد.

3. راستگویی

یکی از مصادیق مهم اخلاق در زندگی انسان، صداقت و راستگویی است؛ چرا که در حقیقت دروغ خود نوعی نفاق است و در ایات و روایات بسیار مذموم شمرده شده است و حتی در برخی از روایات کلید تمامی گناهان، دروغ بیان شده است.3 در رفاقت و دوستی نیز انسان یکی از ملاکهایی که باید در نظر داشته باشد، صداقت و راستی دوست است:

یا ایهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَکُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ توبه/ 119؛ ای کسانی که ایمان آورده‎اید! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید و با صادقان باشید.

در تفسیر این ایه شریف آمده است: «صداقت شرط و ملاک اساسی دوستی است و اگر به دوست و همراه انسان، صدیق گفته شده است، به خاطر صداقت او در رفتارش با دوست خود است».

4. دوستی دوطرفه

اگر انسان قصد دوستی با کسی را دارد، باید ببیند که ایا طرف مقابل هم متمایل به این دوستی هست یا نه؟

هَا أَنْتُمْ أُوْلَاءِ تُحِبُّونَهُمْ وَلَا یحِبُّونَکُمْ آل عمران/ 119؛ شما کسانی هستید که آنها را دوست می‎دارید، اما آنها شما را دوست ندارند.

آری، اگر دوستی یک طرفه باشد، باعث ذلت و خواری می‎گردد و هرگز برای انسان سودمند نخواهد بود

چه خوش بی مهربونی هر دو سر بی            که یک سـر مهـربـونی دردسـر بی

5. هماهنگی ظاهر و باطن

همیشه افرادی در جامعه وجود دارند که هزار رنگ‎اند؛ یعنی با هر کسی همان گونه سخن می‎گویند وبرخورد می‎کنند که او می‎پسندد و هیچ هدف خاصی را دنبال نمی‎کنند و به هر رنگی که منافع مادی‎شان اقتضا کند، درمی‎ایند که خطر این افراد نیز بسیار زیاد است.

 

6. خیرخواه بودن

خداوند متعال در قرآن کریم مؤمنان را از دوستی با برخی گروهها همانند اهل کتاب، کفار و منافقین برحذر می‎دارد و تعدادی از خواسته‎ها و انگیزه‎های شوم و پست آنان را این گونه بیان می‎فرماید:

یا ایهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا بِطَانَةً مِنْ دُونِکُمْ لَایأْلُونَکُمْ خَبَالًا وَدُّوا مَاعَنِتُّمْ آل عمران/118؛ ای کسانی که ایمان آورده‎اید! محرم اسراری از غیر خود، انتخاب نکنید؛ آنها از هر گونه شر و فسادی درباره‎ شما کوتاهی نمی‎کنند. آنها دوست دارند شما در رنج و زحمت باشید.

7. خوش اخلاقی

یکی از دستورهای دین مبین اسلام، خوش اخلاقی با دیگران است که جایگاه بسیار والایی را داراست. خوش اخلاقی ،هم دوستیها را پایدار می‎سازد و هم در جذب دیگران به سمت خود تأثیر فوق العاده‎ای دارد:

ادْفَعْ بِالَّتِی هِی أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِی بَینَکَ وَبَینَهُ عَدَاوَةٌ کَأَنَّهُ وَلِی حَمِیمٌ فصلت/ 34؛ بدی را با نیکی دفع کن، ناگاه (خواهی دید) همان کس که میان تو و او دشمنی می کند، گویی دوستی گرم و صمیمی است.

در مقابل، تحمل نکردن دیگران و تندخو بودن، باعث می‎شود آنان از اطراف انسان پراکنده شوند؛ حتی اگر انسان، بهترین مخلوقات و پیامبر باشد:

فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنْ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ آل عمران/ 159؛ به (برکت) رحمت الهی، در برابر آنان (=مردم) نرم (و مهربان) شدی و اگر خشن و سنگدل بودی، از اطراف تو پراکنده می‎شدند.

8. سربلندی در آزمایشها

همیشه گفتار انسانها و ظاهر آنان با عمل و باطن آنها مطابق نیست و برای کشف حقیقت یکی از بهترین راهها امتحان و آزمایش است؛ همان گونه که خداوند در برخی موارد به مؤمنان دستور به امتحان و آزمایش داده است تا زمینه برای تصمیم‎گیری صحیح فراهم شود:

یا ایهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا جَاءَکُمْ الْمُؤْمِنَاتُ مُهَاجِرَاتٍ فَامْتَحِنُوهُنَّ اللَّهُ أَعْلَمُ بِایمَانِهِنَّ فَإِنْ عَلِمْتُمُوهُنَّ مُؤْمِنَاتٍ فَلَا تَرْجِعُوهُنَّ إِلَی الْکُفَّارِ ممتحنه/10 ؛ ای کسانی که ایمان آورده‎اید! هنگامی که زنان با ایمان به عنوان هجرت نزد شما ایند، آنها را آزمایش کنید ـ خداوند به ایمانشان آگاه‎تر است ـ هرگاه آنان را مؤمن یافتید، آنها را به سوی کفار بازنگردانید.

بنابراین با توجه به حساس بودن بحث دوستی، وظیفه‎ای که انسان در موضوع انتخاب دوست بعد از احراز شرایط فوق دارد، این است که با آزمودن دوستِ خویش، صداقت و واقعی بودن و ساختگی نبودن آن شرایط را به دست آورد.

راههای آزمایش دوست

در روایات ما چند معیار برای تشخیص حقیقی بودن اعمال و رفتار دوست بیان شده است که به تعدادی از آنها اشاره می‎کنیم:

حساسیت نسبت به نماز اول وقت؛

امانتداری؛

مضایقه نکردن از داراییهای خود و دوست را شریک مالی خود دانستن؛

سه بار عصبانی کردن او (اگر در اوج عصبانیت از حدود دوستی تجاوز نکرد، شایسته‎ی دوستی است)؛

میزان همراهی با دوست هنگام بروز سختیها و مشکلات.

نکته‎ای که در این قسمت شایان ذکر می باشد، این است که این آزمایش در مراحل اولیه‎ انتخاب دوست باید انجام شود تا انسان از دارابودن شرایط دوستی به اطمینان برسد و این گونه نیست که انسان همیشه و در همه‎ حالات و موقعیتها در صدد آزمایش دوستش باشد. بنابراین وقتی به اطمینان دست یافت، دیگر نیازی به آزمودن دوست نیست.

 

در دو طرفه بودن مهربانی و دوستی از اهل بیت: روایت شده است: «من أقبل علینا أقبلنا علیه و من أدبر عنّا أدبرنا عنه»؛ کسى که به ما روى کند، به سویش روى مى کنیم و کسى که به ما پشت کند، به او پشت مى کنیم.

بنابرایــن به اندازه اى که مؤمنــان به مکتب اهل بیت: اقبال کننــد، در صفا و نور زندگى مى کننــد و از ثمــرات آن منتفع مى شــوند و توان آن را می یابند که جامعه انســانى بزرگ و ّ دالشهداء و تأثیر او ّ ّت نظیر آن را ندیده باشــد. لذا میان رهبرى سی ّ متمدنى بســازند که بشــری ّ و تربیتش نســبت به بشــر از یک ســو و میان تمام تمدن ها و رژیم ها و مکاتب بشرى و تمام شماره 19و20 تابستان وپاییز 1393 69 مصلحان بشــرى از ســوى دیگر رقابتی در جریان است؛ البتّه رقابتى که نتیجه و سرانجام آن، از پیش معلوم است؛ زیرا هیچ مصلحى جز حســین7 نیست که براى او ممکن باشد نفوس را در مســیر تربیت قرار دهد؛ هرچند کــه آن مصلح، عالم و مؤمن باشد.