از صادق آل محمد ع بیاموزیم ( بخش 1)
مقدمه
حضرت صادق علیه السلام در 17 ربیع الاول سال 83 ه . ق در مدینه منوره دیده به جهان گشود .
.
پدر بزرگوارش حضرت امام محمد باقر علیه السلام و مادر گرامی اش ام فروه، دختر قاسم بن محمد بن ابی بکر می باشد . اسم آن حضرت جعفر و کنیه اش ابو عبدالله و ابو اسماعیل و القاب شریفش صادق، صابر، فاضل و طاهر است .
امامت آن حضرت که همزمان با شهادت پدر ارجمندش از سال 114 شروع شد، با حکومت 5 تن از خلفای اموی و عباسی به ترتیب هشام بن عبدالملک (نهمین خلیفه اموی)، ابراهیم بن ولید (دهمین خلیفه اموی) و مروان بن محمد آخرین خلیفه اموی (126- 132) و عبد الله سفاح (اولین خلیفه عباسی) و ابوجعفر منصور دوانیقی (دومین خلیفه عباسی) مصادف بود . آن بزرگوار در 25 شوال سال 148 ه . ق در سن 65 سالگی توسط منصور دوانیقی مسموم شد، در مدینه منوره به شهادت رسید و در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد .
امام صادق علیه السلام در مدت 34 سال امامت پربرکت خویش نقش شایسته ای در گسترش فرهنگ حیاتبخش اسلام انجام داد . آن حضرت با استفاده از فرصت بدست آمده در عصر خویش (درگیری و نزاع میان بنی امیه و بنی عباس) وسیعترین دانشگاه اسلامی را پی ریزی نمود; در دانشگاه آن حضرت حدود چهار هزار نفر شاگرد پرورش یافتند که برخی از آنان از رهبران فکری تشیع به شمار می آیند . هشام بن حکم، عبد الله بن ابی جعفر، هشام بن سالم، محمد بن مسلم، مفضل بن عمر و جابر بن حیان از آن جمله اند .
رهنمودهای راهگشای آن حضرت در زمینه های سلوک فردی و اجتماعی، معاشرت با دیگران، برخورد با نسل نو و جوانان، مسائل حقوقی، آداب ازدواج، موضعگیری در مقابل حکومت ها و سیاستمداران زمان، آموزه های علمی، تربیتی، پزشکی و ده ها موضوع دیگر، زینت بخش صفحات زندگی آن حضرت و برگ زرینی در تاریخ شیعه می باشد . در این نوشتار گزیده ای از درسهای اخلاقی ، اجتماعی و سیاسی آن حضرت را در مدیریت بهتر زندگی به علاقمندان حضرتش تقدیم می داریم :
1. غیرت
حساسیت در مقابل آسیبهایی که به جایگاه رفیع عفاف وارد می شود و دفاع از آن در سیره ی خوبان عالم، اهمیتی به سزا دارد . امام صادق علیه السلام در این مورد می فرماید: سه خصلت برای مرد در مدیریت صحیح خانواده ضروری است: مُعَاشَرَةٌ جَمِیلَةٌ وَ سَعَةٌ بِتَقْدِیرٍ وَ غَیْرَةٌ بِتَحَصُّن ; رفتار نیکو و پسندیده با خانواده، توسعه در رفاه و آسایش آنان به قدر توان، و حساسیت در حفظ ناموس و عفت خانواده اش.
همچنین پیشوای ششم، برخی از صفات انبیاء الهی را این گونه تبیین نموده است: «پنج خصلت از صفات پسندیده انبیاء را از خروس بیاموزید: مُحَافَظَتَهُ عَلَى أَوْقَاتِ الصَّلَاةِ وَ الْغَیْرَةَ وَ السَّخَاءَ وَ الشَّجَاعَةَ وَ کَثْرَةَ الطَّرُوقَةِ ؛ 1مواظبت بر اوقات نماز; 2 . غیرت; 3 . سخاوت; 4 . شجاعت; 5 . معاشرت زیاد با خانواده .» ذیل این حدیث یادآور رهنمود زیبای تربیتی حضرت باقر علیه السلام است که فرمود: «دوست ندارم دنیا و آنچه را که در آن هست، داشته باشم، ولی شبی را در کنار خانواده ام نباشم .»
آری، رهروان راه انبیاء باید مثل آنان در محافظت از دین و همچنین در مواظبت از عفاف و ناموس خویش بکوشند و فرهنگ عفاف را گسترش دهند.
اساسا خصلت پسندیده غیرت از صفات بارز الهی است . امام ششم علیه السلام با اشاره به این صفت الهی فرمود: خداوند دارای غیرت است و هر غیرتمندی را دوست دارد و از غیرت الهی است که تمام کارهای زشت و دور از عفاف و فساد و فحشای آشکار و پنهان را حرام کرده است .
2. عفت
خداوند متعال نگاه به نامحرم را حرام کرده تا برای افکار شیطانی زمینه ای نماند. همچنانکه امام صادق ع فرمود : النَّظْرَةُ سَهْمٌ مِنْ سِهَامِ إِبْلِیسَ مَسْمُومٌ مَنْ تَرَکَهَا لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لَا لِغَیْرِهِ أَعْقَبَهُ اللَّهُ إِیمَاناً یَجِدُ طَعْمَه؛ نگاه کردن (به محرمات الهی) تیرى است مسموم و زهردار از تیرهاى شیطان، و هر که آن را فقط به خاطر خدا ترک نماید و چشم از آنچه حرام است بپوشاند در این صورت خداوند ایمانى به وى عنایت فرماید که حلاوت و لذت آن را در دلش احساس نماید .
منم که شهره شهرم به عشق ورزیدن منم که دیده نیالودم به بد دیدن
امام صادق ع فرمود : اللَّهَ سَتِیرٌ یُحِبُّ السَّتْرَ ؛ ،خداوند مستور و عفیف است و انسانهای مستور و با عفت را دوست دارد.
3. دانش افزایی
شیعیان امام صادق ع باید از علوم روز آگاهی کافی داشته باشند. تخصص در کنار تعهد یک اصل مسلم و تردید ناپذیر در فرهنگ ماست. کسانی در عرصه زندگی به اهداف دلخواه خود می رسند که با شناخت دانش ها و مهارت های عصر خود به قله های رفیع علم نائل شده و با تعهد و ایمان خویش، اعتماد افراد جامعه را به خود جلب می کنند. از منظر حضرت صادق علیه السلام کسب دانش و مهارت های فنی برای یک جوان ضروری است، آن حضرت می فرماید: لَسْتُ أُحِبُ أَنْ أَرَى الشَّابَّ مِنْکُمْ إِلَّا غَادِیاً فِی حَالَیْنِ: إِمَّا عَالِماً أَوْ مُتَعَلِّما؛ هیچوقت دوست ندارم یکی از جوانان شما (شیعه) را ببینم مگر اینکه در یکی از دو حال، شب و روز خود را سپری کند: یا دانا باشد یا یاد گیرنده.»
4. حسابرسی از خود
یک تاجر زمانی در کار خود پیشرفت می کند که در هر شبانه روز به حساب خود رسیدگی کرده و سود و زیان معاملات خویش را بداند و گرنه بعد از مدت کوتاهی سرمایه و هستی خود را از دست خواهد داد. عمر هرکس یک سرمایه و فرصت بسیار عالی برای اوست. اگر یک شخص به حساب عمر خود رسیدگی نکند و نداند که آیا در مقابل عمر خویش چه چیزی به دست آورده است، در آینده ای نه چندان دور سرمایه معنوی خویش را به باد فنا خواهد داد. اما اگر به حساب روزانه اش برسد و ببیند که در مقابل هر روز از دست رفته، یک قدم به سوی کمال برداشته، خوشحال شده و آن را تکرار کند و در مقابل انحطاط فکری و اخلاقی غمگین گشته و سعی در جبران آن داشته باشد، بدیهی است که رو به سوی رشد و ترقی خواهد نهاد. امام صادق علیه السلام به ابن جندب می فرماید: حَقٌّ عَلَى کُلِ مُسْلِمٍ یَعْرِفُنَا أَنْ یَعْرِضَ عَمَلَهُ فِی کُلِّ یَوْمٍ وَ لَیْلَةٍ عَلَى نَفْسِهِ فَیَکُونَ مُحَاسِبَ نَفْسِهِ فَإِنْ رَأَى حَسَنَةً اسْتَزَادَ مِنْهَا وَ إِنْ رَأَى سَیِّئَةً اسْتَغْفَرَ مِنْهَا لِئَلَّا یَخْزَى یَوْمَ الْقِیَامَة؛ ای پسر جندب! هر مسلمانی که ما را می شناسد شایسته است که رفتار و کردار خود را در هر شبانه روز برخود عرضه دارد و حسابگر نفس خویش باشد تا اگر کار نیکی در آن ها دید، بر آن بیفزاید و اگر کار بدی در اعمال خود مشاهده نمود، از آن ها توبه کند، تا در روز قیامت دچار ذلت و حقارت نشود.
