زیارت امام رضا ع در 23 ذی القعده
1393/6/26-رونامه قدس
به تعبیری شهادت آن حضرت (ع) نیز در 23 این ماه رخ داده و از این رو، این روز، روز زیارت مخصوص امام هشتم شیعیان (ع) نامیده شده که به مناسبت فرا رسیدن آن با
حجت الاسلام والمسلمین عبدالکریم پاک‌نیا تبریزی، مؤلف کتبی همچون «الخصائص الرضویه»، «تربیت در سیره امام مجتبی (ع)» و «آموزه‌های وحی در قصه‌های تربیتی» درباره آثار و برکات امام رئوف (ع) و چگونگی حفظ این آثار به گفت وگو پرداخته‌ایم که مشروح آن در ذیل می‌آید:
به منظور ورود به بحث و با توجه به قرار گرفتن در آستانه روز زیارت مخصوص امام هشتم (ع)، درباره خواص و برکات زیارت ایشان توضیح دهید.
- بیست و سومین روز از ذی القعده بنابر آنچه در تقویم شیعی درج شده روز زیارت مخصوص امام هشتم (ع) است. بنا بر نظر برخی علمای شیعه، این روز، روز شهادت ایشان بوده که سیدبن طاووس در «اقبال الاعمال» به آن اشاره کرده است.
بنا بر آموزه‌های دینی روایی نخستین اثر زیارت حضرت ثامن الائمه(ع) اثر تربیتی است که البته به بینش زائر بستگی دارد. امام هشتم (ع) می‌فرمایند: «هر که مرا زیارت کند روز قیامت شفاعت من به او خواهد رسید» یا اینکه فرموده‌اند: «من به زائرانم در مواضع مختلف مدد می‌رسانم.»
البته کسب ثواب، پایین‌ترین درجه از دستاورد‌ها و برکات زیارت ثامن الائمه (ع) است.
در مرحله بالاتر اگر انسان روح و روان خود را با امام (ع) مرتبط کند، یعنی زیارت بر روح و روان او اثر بگذارد و انسان حضور در محضر ایشان را درک کند، قدمهایی در مسیر نزدیکی به خدا و نیز اصلاح نفس برداشته است که این مهم آثار تربیتی دارد.
افزون بر این، در مورد آثار اجتماعی زیارت هم می‌توان نکاتی مطرح کرد، انسانی که به سفر زیارتی ایشان مشرف می‌شود افزون بر اینکه سفری معنوی را تجربه می‌کند، با آداب سفرهای جمعی آشنا می‌شود، بویژه با حضور در نمازهای جماعت روح جمعی را در خود پرورش می‌دهد؛ همچنین، زیارت ثامن الائمه (ع) ارتباط قلبی و فضایی معنوی را برای زائر رقم می‌زند.
آیت‌ا... بهجت(ره) می‌فرمایند: در یکی از روستاهای اطراف قم عده‌ای به زیارت امام هشتم(ع) مشرف شدند و از این زیارت بسیار خوشحال بودند تا اینکه در مسیر بازگشت در نزدیکی روستا به پیرمردی می‌رسند و با حس غرور او را تشویق به زیارت می‌کنند.
پیرمرد می‌پرسد: آیا شما مشرف شدید و سلام دادید و پاسخ گرفتید؟ آنها در پاسخ می‌گویند: جواب امام(ع) قابل درک نیست.
پیرمرد در همانجا سلام می‌دهد و آن گروه حس می‌کنند که وی از امام(ع) به اسم پاسخ گرفته است.
این حکایت نشان می‌دهد زیارت از راه دور و نزدیک ممکن است و به نوع و شدت ارتباط معنوی بستگی دارد که می‌توان به روشهایی همچون قرائت زیارت امین ا... یا زیارت جامعه کبیره این ارتباط را برقرار کرد.
بالا‌ترین درجه زیارت ثامن الائمه(ع) در چه شرایطی رخ می‌دهد، آیا این مهم بسته به حضور فیزیکی در جوار حرم مطهر ایشان است؟
- اگر پیوند قلبی و معنوی با آن حضرت(ع) شکل بگیرد، بی‌گمان بالاتر از مرحله قبلی است که انسان فقط در حرم مطهر ایشان حضور یابد و پرتویی از این زیارت در زندگی برای انسان راهگشاست.
سیدبن طاووس نیز به زیارت از راه دور و نزدیک در «اقبال‌الاعمال» اشاره کرده و می‌گوید: زیارت به حضور فیزیکی محدود نیست، بلکه به ارتباط قلبی زائر با امام(ع) بستگی دارد.
یعنی ممکن است گاه در زیارت مستحبی، زائر گناهانی انجام دهد که فعل مستحب او را نیز زیر سؤال ببرد و در مقابل کسی از دور سلامی بگوید، اما چنان ارتباط قلبی و خلوص داشته باشد که گویی امام(ع) پاسخش را داده است.
زیارت امام هشتم(ع) با چنین آثار اخلاقی، معنوی و تربیتی چه تأثیری بر سبک زندگی و اصلاح و هدایت آن به مسیر صحیح دارد و به زائر در این باره چه کمکی می‌کند؟
- بررسی آثار زیارت امام هشتم(ع) بر سبک زندگی را می‌توان این گونه بیان کرد که در سایه برقراری ارتباط قلبی با ایشان، تاثیراتی شگرف در زندگی زائر رقم می‌خورد. به عنوان مثال با سیره و سبک زندگی امام(ع) آشنا می‌شود یا وقتی حدیثی از ایشان را در حین زیارت می‌شنود تا پایان عمر در ذهنش حک می‌شود و در بسیاری از موارد آن را سرلوحه کارهای خویش قرار می‌دهد.
باید توجه داشت ما وقتی در زیارت به ایشان سلام می‌کنیم یعنی می‌گوییم من راه و روش خود را بر اساس سیره شما به عنوان پیرو تنظیم می‌کنم و سبک زندگی من طوری خواهد بود که ضرری به این شیوه نرسانم.
در باره آثار و برکات زیارت روایات متعددی وجود دارد، به عنوان مثال از پیامبر اکرم (ص) سالها پیش از ولادت حضرت ثامن الحجج (ع) نقل شده که فرمودند: «زیارت نمی‌کند کسی فرزند من را در خراسان مگر بهشت بر او واجب شود.»
در روایت دیگری امیرالمومنین (ع) درباره امام هشتم (ع) می‌فرمایند: «اسم او اسم من است (که این ارزش بالا و جایگاه خاص ایشان را بیان می‌کند) و نام پدرش نام پیامبری الهی است و اگر کسی او را در غربت زیارت کند، خداوند گناهانش را می‌بخشد».
این روایت بر غریب نوازی تاکید دارد نه فقط توجه صرف به آشنایان و بستگان و نزدیکان.
در واقع، اهمیت زیارت امام هشتم (ع) در پیامهای فرهنگی است که به دلیل قرار گرفتن زائر در فضای معنوی و هماهنگ کردن خود با آن فضا رخ می‌دهد.
برای اینکه این آثار و برکات پس از زیارت امام هشتم (ع) را حفظ کرده و با آن اخلاق و معنویت را بر فضای زندگی خود حاکم کنیم، چه باید کرد؟
- باید توجه داشت حفظ زیارت و آثار و برکات آن هدف اصلی زیارت است، یعنی زائر در هر زیارت و با هر سلام عهدی با امام (ع) می‌بندد که البته ریشه در محبت قلبی او به امام (ع) دارد، این ارتباط و زیارت دوسویه است، یعنی امام (ع) قطعا نظر دارد به آنها که می‌توانند به زیارت آن حضرت (ع) نایل شوند و اگر این در وجود ما رسوخ کند و پیوند قلبی رخ دهد ماندگار خواهد شد و رمز این ماندگاری انجام واجبات و ترک محرمات است.
به عبارت بهتر وقتی در زیارت به حجت الهی سلام می‌دهیم هدف ما از سلام این است که دین الهی را زنده نگاه داریم و راهبرد تحقق این هدف ترک محرمات و انجام واجبات بویژه نماز اول وقت است و اینگونه زیارت تکمیل و ماندگار می‌شود. زائر وقتی سلام می‌دهد به راهی که حجت الهی پیموده و هدفی که برای آن به شهادت رسیده، سلام می‌کند.
بنابر تعابیر عرفی از زیارت ثامن الائمه (ع) به حج فقرا تعبیر می‌شود، این تعبیر ریشه در چه چیز دارد، آیا در روایات تصریحی بر این امر شده است؟
- معمولاً کسی که به حج می‌رود باید مستطیع باشد و تمکن مالی داشته باشد، اما حرم مطهر امام هشتم (ع) برای ایرانیان از قدیم در دسترس بوده و استطاعت مالی ویژه‌ای برای تشرف به حرم ایشان تصریح نشده است، از این رو و با توجه به ثواب بالایی که برای زیارت ایشان در نظر گرفته شده است، شیعیان از گذشته‌های دور به آن به دیده حج نگریسته‌اند.
